Pięty-Sołtyków

Sołectwo powstało w 2018 roku, zamieszkuje je 309 osób stan na 31.12.2023 r. 

Funkcję Sołtysa  w kadencji 2018-2019  pełniła pani  Genowefa Supernat, w skład rady sołeckiej wchodzili: Janina Lisowska, Tomasz Krupa i Gabriel Paduszyński.

 W kadencji 2019 -2024 funkcję Sołtysa pełnił p. Gabriel Paduszyński. W kadencji 2024- nadal funkcję sołtysa pełni Anna Bafian. 

Sołectwo Zbrojów zamieszkuje 193 mieszkańców. (stan na 31.12.2023 ) Sołectwo położone w centralnej części gminy Bliżyn. Powierzchnia sołectwa to 2,1 km2. Sołtysem sołectwa Zbrojów jest p. Magdalena  Żak.

Historia

Wieś powstała w 1577 roku. Nazwa pochodzi od nazwiska Stanisława Zbroi z Sorbina, założyciela i pierwszego dzierżawcy zbrojowskiej kuźnicy, która dała ona początek osadzie. Kuźnica w latach 60 - tych XVII wieku zatrudniała 7 robotników, a osada liczyła 42 robotników. W 1840 roku liczba gospodarstw wynosiła 12 w tym 10 rolników i 2 komorników. W Zbrojowie w połowie XVII w. założono folwark rządowy, młyn oraz browarek (1835 r.), dzeierzawcą folwarku był niejaki Zakrzewski. W Zbrojowie mieszkali również chałupnicy trudniący się rąbaniem sążni i wypalaniem smoły. Przy folwarku znajdował się również staw, który był zarybiony. Wójtostwo (folwark ) w Zbrojowie przez cały okres był w dzierżawie osób prywatnych. Podpisywano przy tym umowy kilkuletnie z możliwością ich prolongaty. Przy okazji zmiany tenutariusza przygotowywano tzw. akt odbiorczo- podawczy folwarku, który był dokładną lustracją majątku folwarcznego oraz wykazem powinności dzierżawcy i wszystkich włościan. W przypadku Zbrojowa zachowało się kilka tego typu dokumentów. Pierwszym dzierżawcą tego majątku był Siewierski, po nim Kulpiński poświadczony w źródłach w 1819 roku. W następnych latach spotykamy Joannę primo voto Kulpińską, której termin dzierżawy wygasł 1 czerwca 1829 roku. Na mocy nowego kontraktu z dnia 4 lipca 1829 r. zawartego w Komisji Województwa Sandomierskiego, potwierdzonego 28 lipca br. przez Komisję Rządową Przychodów i Skarbu wójtostwa Zbrojów przejął Franciszek Jackowski. W 1835 roku władze prolongowały dzierżawę Jackowskiego do 1847 roku lecz ten drogą cesji 15 czerwca 1840 roku oddał wójtostwa Józefowi Liszka. Jackowskiemu Zbrojów zawdzięcza wybudowanie młyna, który zaspokajał potrzeby folwarku i miejscowej ludności. Władze gubernialne przedłużyły okres dzierżawy Liszce na lata 1847-1857r. W czasie 9-letniej dzierżawy Adamski przeprowadził reformy czynszowe w 1955-1956, w tym czasie remontował budynki dworskie, reperował młyn, przeprowadził meliorację.

Podczas II wojny światowej a szczególnie od 1943 roku przeprowadzane były łapanki wśród ludności Zborowa oraz sąsiednich sołectw. Wielu mieszkańców wywieziono do Niemiec. Zbrojów, Sorbin oraz Nowki od początku wojny znalazły się w zasięgi oddziaływania konspiracyjnej organizacji „Orzeł Biały". 8 VI 1943 r. Pluton 102 ze Zbrojowa z plut. Wacławem Borowcem „Niegolewski" jako dowódca dokonał nieudanej próby rozbicia straży obozu karnego w czasie odprowadzania więźniów do pracy w kamieniołomach.

Plan Odnowy Miejscowości Zagórze na lata 2010-2018

Sołectwo Zagórze zamieszkuje 116 mieszkańców.(stan na 21.12.2023 ) Sołectwo położone we wschodniej części gminy Bliżyn. Powierzchnia sołectwa wynosi 763 ha.

Sołtysem sołectwa Zagórze w kadencji  2015-2019 był Zbigniew Karnecki ; od roku 2019 - nadal  Robert Borowiec

Wieś Zagórze nie posiada historii sięgającej daleko w przeszłość. W okresie przedwojennym teren został rozparcelowany i podzielony na działki. Unikalne walory klimatyczno-przyrodnicze tego terenu sprawiły, że w roku 1928 powstał rządowy projekt luksusowego Uzdrowiska Sportowo-Klimatycznego pod nazwą „Bliżyn", którego autorem był znany architekt, Andrzej Boni. Miały tu powstać obiekty do uprawiania większości ówczesnych dyscyplin olimpijskich. Znajdować tu się miały m.in. basen do treningów regatowych, boisko futbolowe, bieżnie, strzelnice, korty, kryte pływalnie, tor saneczkowy, lodowisko oraz stadion dla igrzysk olimpijskich. Wspomniane wyżej walory terenowo-klimatyczne sprzyjały temu przedsięwzięciu, ponieważ jedynie tutaj znaleziono odpowiednie warunki do uprawiania wszystkich dyscyplin w jednym miejscu. Plany przewidywały również budowę rynku i ratusza, stąd wszystkie drogi i leśne dukty przecinają się pod kątem prostym.

Na przełomie XIX w. przez Zagórze prowadziła kolejka dowożąca drewno do tartaku w Bliżynie. Tor kolejki przecinał rzeczkę Kretków (dopływ Bernatki), przez którą poprowadzony był most. Dziś po kolejce pozostał tylko nasyp, służący turystom jako leśny dukt, a po moście pozostały jedynie dwa filary.

Zagórze to również miejsce martyrologii. 29 czerwca 1940 roku w zagórzańskim lesie rozstrzelano 760-ciu członków konspiracyjnej organizacji „Orzeł Biały". Corocznie w rocznicę tych tragicznych wydarzeń, w tym cichym, leśnym zakątku, pod pomnikiem pomordowanych, odbywa się msza święta poświęcona pamięci ofiar – patriotów z całego województwa, m.in. z Kielc, Buska Zdroju, Sandomierza, Opatowa.

Rejon Zagórza to głównie piękne widoki, czyste powietrze, piękne lasy zajmujące północny stok Białej i Czerwonej Góry.
Okolice Zagórza doskonale nadają się do celów rekreacyjnych i sportowych – turystyki pieszej i konnej oraz kolarstwa przełajowego a zimą narciarstwa biegowego. Pagórkowata okolica i lasy wykorzystywane są zimą do biegów i wycieczek narciarskich.

Sołectwo Wojtyniów zamieszkuje 228 mieszkańców. (stan na 31.12.2024) Sołectwo położone we wschodniej części gminy Bliżyn. Powierzchnia sołectwa to 2,4 km². Sołtysem sołectwa Wojtyniów jest p. Małgorzata Wójcik.

Warunki naturalne

Klimat cechują korzystne warunki naturalne i atmosferyczne (kilmat przejściowy, średnia temperatura roczna około 80C, średnia roczna suma opadów wynosi około 740 mm i przeważają wiatry z kierunku zachodniego. )

 Występują niewielkie zbiorniki wodne. Na południe od rzeki Kamiennej mamy do czynienia z bogatą roślinnością oraz różnorodnym światem zwierzęcym. Dominują drzewostany mieszane.

Historia

„Na obrzeżach Bliżyna , nad Kamienna, widnieje kilkadziesiąt domostw mniejszych i większych, tak ściśle zbliżonych do siebie, jakby były one w jakiejś wielkiej trwodze i zbiegły się ku sobie, aby w skupionej gromadzie zamienić się szeptem i łzami."

Nazwa miejscowości Wojtyniów wywodzi się od imienia (przezwiska) właściciela kuźnicy Wojtona (Wojtyna).

Najstarszy zapisek pochodzi z 1577 r. z rejestru podatkowego dotyczącego ówczesnego właściciela Bliżyna Stanisława Karwickiego. We wsi Wojtyniów w roku 1775 było 11 dymów, natomiast w 1970 roku 15 dymów i 73 osoby. W roku 1822 było 14 domów w których mieszkało 111 osób, w 1844 było 17 domów zamieszkanych przez 130 osób, a w 1900 – 130 osób.

 Wielki piec został założony w miejscu dymarki przed rokiem 1838 jako własność Wielogłowskiego. Przy wielkim piecu czynnych było 16 warsztatów ręcznych i 5 „fryszerek": w Bliżynie, Wojtyniowie, Gostkowie, Wołowie i Grabowie. Przebudowany w 1883 r.

 Kuźnica wodna na rzece Kamiennej. W 1823 r. istniała tu „fabryka żelaza", własność Jacka Potkańskiego, ok.1840 r. własność Wielogłowskiego. Pracowała dla wielkiego pieca w Bliżynie. Kuźnica była usytuowana w przewężeniu doliny rzeki. – zachowana grobla dawnego stawu, wykorzystana jako droga kołowa oraz żużlisko żelaza przy moście; znaczną część żużli wywieziono w okresie drugiej wojny światowej.

 W przeciągu dziejów osada była terenem walk narodowo- wyzwoleńczych. Powstańcy styczniowi a później żołnierze Wojska Polskiego i Armii Krajowej mogli liczyć zawsze na przychylność i pomoc miejscowej ludności. 

Podczas powstania styczniowego chłopi wspomagali oddziały partyzanckie. Wśród nich był Benedykt Przygoda, który udzielał pomocy oddziałowi pułkownika Jana Rudowskiego. Po upadku powstania przeprowadzono uwłaszczenie chłopów, z którego byli niezadowoleni i słali skargi na dziedzica Aleksandra Wielogłowskiego do władz carskich.

Na zachód od dzisiejszej ulicy Spacerowej Firma Eksploatacji Terenów „Bliżyn" w Warszawie zamierzała w okresie międzywojennym stworzyć nowoczesne Uzdrowisko Sportowo-Klimatyczne. Po tych planach w pamięci starszych mieszkańców wsi pozostała tylko potoczna nazwa tego rejonu „Paryż".

W latach 30-tych XX wieku na polach wojtyniowskich przy ul. Piaskowej zlokalizowano cmentarz grzebalny.

 Mieszkańcy Wojtyniowa we wrześniu 1939 r. udzielili pomocy ułanom stacjonującym na Piekle Dalejowskim przynosząc im jedzenie . 

We wsi w XX wieku działały 2 młyny. Młyn wodny nad Kamienną należący do rodziny Łukomskich oraz elektryczny którego właścicielem był Bonifacy Kotte.

Tartak w Bliżynie /Wojtyniowie/ w latach 1906-1939

W 1906 roku czynny był w Wojtyniowie tartak wybudowany przez Spółkę Braci Heine. Zakład wyposażony był w dwa traki firmy Wurster i Hoffman. Traki poruszane były lokomobilą opaloną trocinami. W pobliżu wybudowano dwa budynki mieszkalne. Składowisko surowca urządzone było od strony południowej hali traków. Dziennie przecierano około 30m3 surowca. Zainstalowano również piły tarczowe i heblarkę. Produkcja kontynuowana była sezonowo, w okresie jesienno-zimowym. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. tartak wprawdzie był czynny, lecz na skutek braku surowca miał przestoje.

Tartak Braci Heine został z czasem sprzedany spółce akcyjnej. Właścicielem tego zakładu w 1939 r. byli Dawid Warszawski i A. Rozenberg. 

W latach II wojny światowej tartak w Wojtyniowie uruchomiła i przejęła firma niemiecka A. Schutt i S-ka. Kierownikiem jego był Niemiec, Adolf Janke, zastępcą Wolf, a kierownikiem placu mieszkaniec Bliżyna – Jędrzejczyk. Dysponowanie tarcicą pozostawało wyłącznie w rękach Niemców. Tartak pracował okresowo na trzy zmiany. W 1943 roku zakład został czasowo unieruchomiony na skutek konfiskaty przez polski oddział partyzancki pasów transmisyjnych i sprzętu.

Pod koniec wojny tartak w Bliżynie został unieruchomiony. Pozostały dwa stare traki, heblarka i lokolobila. Brak było sprzętu i smarów.

12 kwietnia 1945 roku dzięki ofiarności pracowników, zakład uruchomiono. Początkowo tartak podlegał Okręgowej dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Kierownikiem zakładu był Jan Wasiak. Upaństwowienie tartaku nastąpiło na mocy Uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 12 maja 1945 r. Zakład otrzymał urzędową nazwę Tartak Państwowy Bliżyn. 

Zmiany w organizacji zarządzania przemysłem drzewnym nastąpiły pod koniec 1949 roku; następnie 1950 i 1956 rok. Dopiero w 1971 r. tartak otrzymał nową nazwę Tartak Przemysłu Drzewnego w Radomiu. W czasie upaństwowienia tartaku był on zakładem pracy już przestarzałym, a następnie przekształcił się w unowocześniony zakład pracy o wzmożonej i udoskonalonej technologii produkcji . W latach 80-tych wybudowano blok mieszkaniowy dla pracowników. Źródło Notatniki bliżyńskie.

oczyszczalnia ścieków w Wojtyniowie

Plan Odnowy Miejscowości Wołów na lata 2009-2016

Sołectwo Wołów zamieszkuje 228 mieszkańców (stan na 31.12.2023 r.)  Sołectwo położone we wschodniej części gminy Bliżyn. Powierzchnia sołectwa to 14,9 km².

Sołtysem sołectwa Wołów jest p. Przemysław Durlik

Wołów to malownicza, mała wieś w południowo- wschodniej części Polski u podnóża Gór Świętokrzyskich nad rzeką Kamienną. Chlubą wsi są lasy, ¾ wsi to obszary zielone. Wołów nazywany jest przez niektórych „Skałami”, ze względu na skały w okolicznym lesie, których w chwili obecnej zostało bardzo niewiele.

Historia miejscowości

Historia wsi Wołów jest nieodłącznie związana z istnieniem miejscowości Bliżyn, która przez stulecia stanowiła siedzibę właścicieli tzw. „dóbr klucza bliżyńskiego” obejmujących większość terenów dzisiejszej gminy Bliżyn. Przez dobra te przebiegał od XII wieku szlak znad Morza Czarnego przez Lwów, Sandomierz, Opoczno, Toruń nad Bałtyk.

Według legendy, nazwa miejscowości wywodzi się od istnienia nad Kamienną miejsca, gdzie zatrzymywali się kupcy pędzący woły z Ukrainy do Europy Zachodniej. Na okolicznych pastwiskach odpoczywali i żywili stada, czasem sprzedawali bydło, które stanowiło doskonałą siłę pociągową.

Pierwszym mieszkańcem Wołowa odnotowanym w księgach parafialnych Bliżyna był Tomasz Dymarczyk. Żył w latach 1695-1795, był jednocześnie pierwszym odnotowanym wdokumentach mieszkańcem parafii Bliżyn.

W kartotece Sejmu Czteroletniego (1788-1792) roku znajdują się informacje o należącej do dominium bliżyńskiego miejscowości Wołów, składającej się z 14 domostw i zamieszkałej przez 63 osoby. Pół wieku później epidemia cholery zabrała 18 mieszkańców Wołowa.

W sporze hrabiego Potkańskiego, właściciela dóbr Bliżyńskich z Ekonomią Samsonowską w 1818 r. pojawia się nazwa „lasy wołowskie”. Przedmiotem sporu była kradzież drzewa z tychże lasów, zgłoszona przez Jędrzeja Dymarczyka, dozorcę lasów wołowskich.

Podstawą utrzymania ludności było rolnictwo, trudniono się też bartnictwem i łowiectwem.

Występujące w tej części Gór Świętokrzyskich pokłady rud żelaza dawały pracę miejscowej ludności przy wydobyciu i przetwarzaniu tego surowca. Wytwarzano też materiały pomocnicze, niezbędne w produkcji stali, takie jak węgiel drzewny i glinka ogniotrwała.

Czynnikami wspomagającymi rozwój hutnictwa żelaza były:

- wykorzystanie siły wody rzeki Kamiennej do napędu maszyn hutniczych i kuźniczych

- użycie do opalania pieców hutniczych podczas wytopu surówki drewna z okolicznych lasów.

W 1782 r. ks. Józef Osiński w książce „Opisanie polskich żelaza fabryk” wymienia wielki piec w Wołowie, który wytapia 100 cetnarów (1 cetnar = ok.50 kg) żelaza rocznie.

W literaturze często wymieniane są nazwy zakładów metalurgicznych tzw. fryszerek, które są identyczne jak nazwy zwyczajowe poszczególnych części miejscowości: (Stary Gostków, Grabowiec, Wołów). We fryszerkach surówka wielkopiecowa poddawana była tzw: „świeżeniu” i przerabiana na stal.

Na liście rzemieślników bliżyńskich z lat 1812-1815 znajdują się mieszkańcy Wołowa: Marcin Gula, Marcin Kotwica, Tomasza Antoniak – fryszerzy, Kacper Gula – majster fryszerski, Błażej Bartyzel – kowal, Paweł Gula- majster kowalski, Stanisław Krupa – gwoździarz, Szymon Szcześniak – kowal gwoździarz. Dokumenty podają, że, w latach 1823-1840 istniała tu kuźnica wodna funkcjonująca jako fabryka żelaza na potrzeby Wielkiego Pieca w Bliżynie. Pod koniec dziewiętnastego wieku stopniowo zrezygnowano z wytopu żelaza na tych terenach. Spowodowane było to trudnością ujarzmienia rzeki Kamiennej, która często podczas wiosennych wysokich stanów wód niszczyła groble, stawidła, a nawet same zakłady górnicze. Nieopłacalne stało się też stosowanie węgla drzewnego do opalania pieców hutniczych.

W okolicznych lasach łatwo jest do chwili obecnej zauważyć pozostałości górniczych wyrobisk. Zachowały się również pozostałości niewielkich kamieniołomów piaskowca, co pozwala przypuszczać, że mieszkańcy zajmowali się też kamieniarstwem. Z piaskowca wyrabiano między innymi kamienne żarna służące do mielenia zboża na mąkę.

W połowie XIX w. Wołów należy do województwa sandomierskiego, obwodu opoczyńskiego z siedzibą w Końskich, gminy Bliżyn (1816 r), parafii Odrowąż . W roku 1888 powstaje parafia w Bliżynie i od tej pory, nieprzerwanie należy do niej Wołów.

Od połowy XIX wieku w miejscowości działał co najmniej jeden młyn wodny, który do lat 50 XX wieku przetwarzał zboża z okolicznych pól. Właścicielami młyna była rodzina Jarosińskich. Pozostałości młyna zachowały się dnia dzisiejszego.

W 1885 r. wybudowano przechodzącą przez miejscowość kolej żelazną relacji Skarżysko-Koluszki, co było na owe czasy ważnym wydarzeniem.

Początek dwudziestego wieku przyniósł rozwój przemysłu w pobliskim Skarżysku Kamiennej. Powstał tam ważny węzeł łączący linie kolejowe północ - południe i wschód zachód.

Dwudziestolecie międzywojenne to czas rozkwitu miejscowości należących do Centralnego Okręgu Przemysłowego. Olbrzymie inwestycje powodują napływ wykwalifikowanej kadry technicznej oraz rozwój miast. W Skarżysku powstały zakłady metalowe Państwowa Fabryka Amunicji oraz Odlewnia Żeliwa. Stopniowo coraz więcej mieszkańców Wołowa podejmowało tam pracę, ponieważ półroczne zarobki pozwalały na sfinansowanie budowy domu.

Wybuch II wojny światowej przekreślił plany rozwojowe okolicznego przemysłu. Okupant na terenie Generalnej Guberni, do której wcielony został też Bliżyn, wprowadził wiele podatków oraz przymus pracy.

Wołów ma też swojego bohatera, obrońcę, uczestnika kampanii wrześniowej, żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza Jana Kaletę (1915-1995). Przeszedł on wszystkie koleje zawieruchy wojennej: sowieckie łagry, niemiecki obóz, pracę przy budowie portu wojennego w Kłajpedzie. Po wyzwoleniu powrócił w rodzinne strony, biorąc aktywny udział w życiu społecznym.

W okresie II wojny światowej Niemcy uruchomili w pobliskich lasach kamieniołomy i linię kolei wąskotorowej służącą do transportu tego surowca.

Okres powojenny przyniósł dynamiczny rozwój przemysłu w Skarżysku Kamiennej. Mieszkańcy wsi podejmowali pracę głównie w Zakładach Metalowych, Fabryce Obuwia, oraz w Polskich Kolejach Państwowych, choć aż do lat 80 ubiegłego wieku zajmowano się dodatkowo uprawą ziemi.

W latach 1960-1973 w Wołowie funkcjonowała Szkoła Podstawowa dla klas I-IV, oraz Szkoła Podstawowa dla dorosłych w systemie wieczorowym. W roku 1964 powstała działająca do dziś Ochotnicza Straż Pożarna. W Wołowie działało też Koło Gospodyń Wiejskich, które brało czynny udział w pracy społeczno gospodarczej i kulturalno-oświatowej. Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku istniało Kółko Rolnicze, które zajmowało się szkoleniami oraz świadczyło usługi dla rolników.

2024-nadal                                                 Przemysław Durlik

Lasy otaczające Wołów to głównie lasy mieszane z jodłą pospolitą, sosną zwyczajną, bukiem zwyczajnym, modrzewiem polskim.

Rzeka Kamienna, rzeźbiąc przez tysiąclecia swoja dolinę, utworzyła wiele malowniczych zakątków. Na terenie sołectwa Wołów znajdują się dwa przełomy Kamiennej, urozmaicone progami i wychodniami piaskowca.

W miejscowości znajduje się budynek remizy OSP oddany do użytku w 1990 roku.

Budynek został wzniesiony czynem społecznym mieszkańców Wołowa, przy wsparciu finansowym Gminy Bliżyn i Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. W remizie prowadzone są zajęcia sportowe dla miejscowej młodzieży, imprezy rozrywkowe. Stanowi też miejsce zebrań mieszkańców miejscowości z Radą Sołecką i Sołtysem. 

Członkowie OSP aktywnie biorą udział w integrowaniu społeczności lokalnej organizując m.in. cykliczne imprezy kulturalno-rozrywkowe.

W roku 2008 w ramach zadania „Integracja rodzin i mieszkańców sołectw” w remizie OSP odbyły sięspotkania integracyjne oraz prowadzono zajęcia dla dzieci i młodzieży.

Źródło: Plan Odnowy Miejscowości Wołów

Plan Odnowy Miejscowości Ubyszów na lata 2009-2016

Sołectwo Ubyszów zamieszkuje 331mieszkańców.(stan na 31.12.2023 r.)  Sołectwo położone w północno - wschodniej części gminy Bliżyn. Powierzchnia sołectwa to 7,9 km².

Sołtysem sołectwa Ubyszów jest p. Ernest Dąbrowa.

Historia

Przekazy historyczne dotyczące miejscowości Ubyszów pochodzą z 1791 roku. Pierwotnie nazwa miejscowości brzmiała Ubyszow, prawdopodobnie od nazwiska Ubysz, który posiadał duży majątek. W 1809 roku po utworzeniu Księstwa Warszawskiego Ubyszów wchodził w skład departamentu radomskiego i powiatu szydłowieckiego. W 1816 r. wprowadzono nowy podział terytorialny z podziałem na województwa, obwody i powiaty. Ubyszów należał do województwa sandomierskiego, obwodu opoczyńskiego i powiatu szydłowieckiego. Po powstaniu styczniowym wieś włączono do powiatu Końskie do roku 1939 .

Najstarsze źródła historyczne podają, że w 1868 roku na rzece Bernatce znajdował się młyn, którego właścicielem był Piotr Zieliński, który zajmował się także robieniem wozów. W 1919 roku znajdowały się w Ubyszowie warsztaty lub kuźnie. W 1926 r. właścicielem jatek i masarni był Szymon Durlik. Po 1945 r. Władysław Ciura i Piotr Żak wybudowali cegielnię na posesji Mecherzyńskich i zajmowali się wypalaniem cegieł. W latach 50-tych powstała fabryka, która zajmowała się produkcja spinaczy jej właścicielem był Piotr Żak, prowadziła ona ożywioną działalność i osiągała wysokie zyski. Większość ludności zajmowała się produkcja wozów i beczek. Największymi producentami beczek był Franciszek Buczek i jego syn Tadeusz.

Na początku XX wieku rozpoczęto wyprzedaż gruntów pod planowane uzdrowisko, które miało powstać w okolicach Bliżyna. Ze śladów historii można zobaczyć pozostałości nasypu kolejki oraz filary mosty.

Liczba domów i ludności według źródeł historycznych

 Działalność Straży Pożarnej.

Straż Pożarna w Ubyszowie powstała w 1926 r. Rozpoczęła swoją działalność w 12927 r. Pierwszym komendantem był Zenon Rot z Ubyszowa. W czasie II wojny światowej 1939-1945 strażacy pełnili dyżury. W 1956 r. straż przestała istnieć.

Osoby pełniące funkcję sołtysów ( źródło przekazy i relacje ustne)

1. Zych – 1920 r.

2. Dereziński Józef

3. Żak Piotr

4. Ciuk Marcin (1939-45)

5. Ciuk Wacław

6. Lisowski Stanisław (pełnił funkcję przez 20 lat)

7. żona Stanisława Lisowskiego

8. Zbigniew Ślęzak

9. Krzysztof Ciuk 

 10. Ernest Dąbrowa 

ZNANI MIESZKAŃCY UBYSZOWA

Ojciec Tadeusz Wojciech Ślęzak

 Urodzony 27 II 1916 r. w Ubyszowie, syn Leokadii i Władysława Ślęzak. Ukończył Seminarium Duchowne i przyjął Święcenia kapłańskie w 1942 r. W czasie wojny był kapelanem Armii Krajowej w Batalionie Sandomierskim 2 pułku Legionów. Brał udział w akcji „Burza”, był uczestnikiem wielu bitew partyzanckich. Na polanach leśnych odprawiał Msze św. , spowiadał, podnosił na duchu. Po wojnie wstąpił do zakonu Ojców Benedyktynów w Tyńcu, gdzie dwukrotnie sprawował funkcję proboszcza tynieckiego. Przetłumaczył z jeżyka niemieckiego na język polski Regułę św. Benedykta i ogłosił drukiem. Zmarł 07.03.1997 r.

Jan Mączka

Urodzony 12 listopada 1900 r. w Ubyszowie jako syn Franciszka i Józefy z Ciuków. W czasie I wojny światowej w 1914 r. pracował przy budowie okopów wojskowych w okolicach Iłżyi torów kolejowych w Dęblinie. Po zwolnieniu wrócił do Ubyszowa i podjął pracę w tartaku w Wojtyniowie. W dniu 3 lipca 1920 r. powołany zostaje do wojska. W 53pp stacza zacięte boje z bolszewkiami. Walczy pod Lwowem, bierze udział w marszu na Kijów, stacza ciężkie walki pod Radzyminem, gdzie zostaje ranny. Po wojnie wraca do domu i w 1926 r. wchodzi di Rady Nadzorczej budowy Domu Ludowego w Bliżynie. W 1039 bierze udział w II wojnie światowej i dostaje się do niewoli i 5 lat przebywa w obozach niemieckich.

 W latach powojennych pełnił funkcję Wójta w Bliżynie. Po ustąpieniu ze stanowiska zostaje agronomem gminnym, a w 1952 r prezesem Samopomocy Chłopskiej. Zmarł 17.stycznia 1992 r. w Ubyszowie.

Plan Odnowy Miejscowości Sorbin

Sołectwo Sorbin położone jest w zachodniej części gminy przy drodze powiatowej Bliżyn – Odrowążek zajmuje obszar – 764,46 ha i liczy 443 mieszkańców.(stan na 31.12.2023 r.) Rozciąga się na obu brzegach rzeki Kuźniczki, która rozdziela wzgórza porośnięte prastarym lasem. Ludzie tutejsi z dawien dawna przywykli do ciężkiej pracy przy wytopie żelaza i na roli. Do dziś kultywowane są tutaj tradycyjne rzemiosła. Można tutaj znaleźć rzeźbiarzy, muzykantów, a warsztaty tkackie ciągle są używane. Sołtysem jest p.Monika Solarz.

Historia

Wieś Sorbin powstała w połowie XVI wieku na terenach będących własnością biskupstwa krakowskiego. Na początku nazywała się Wola Sarbin, potem Sarbin. Obecna nazwa funkcjonuje od połowy XIX wieku. Pochodzi prawdopodobnie od nazwiska założyciela miejscowości niejakiego Sarba lub Sorba. Miejscowość jest blisko związana społecznie ze Zbrojowem i Nowkami, wszystkie stanowią niejako jedną całość.

Mieszkańcy Sorbina w czasie międzywojennym byli społecznością bardzo aktywną. Istniał samorząd wiejski oraz 16-osobowa Rada Gromadzka. Podczas jej obrad dyskutowano nad najważniejszymi kwestiami okolicy. To wówczas podjęto decyzje o rozpoczęciu budowy drogi, szkoły, zorganizowaniu straży pożarnej. W latach 20. i 30. wybudowano i utwardzono drogę, wytyczono trasę do Nowek, powołano do życia Straż Ogniową Ochotniczą (dzisiejsza OSP), utworzono Komisję Sanitarną, zarejestrowano Towarzystwo Spożywcze „Przyszłość". Swoją działalność w kwietniu 1928 r. rozpoczęło Kółko Rolnicze oraz Koło Gospodyń Wiejskich. Postanowiono wybudować szkołę w Sorbinie. Podczas II wojny światowej ludzie zamieszkujący okolicę narażeni byli na represje ze strony hitlerowskiego okupanta. Po wcieleniu do Generalnego Gubernatorstwa, wprowadzono wiele podatków oraz przymus pracy (1943r.) Skutkiem tej decyzji było wywiezienie do Niemiec wielu mężczyzn. Sorbin okryty jest prawdziwą legendą partyzantki i Armii Krajowej. W jednej z chałup ukrywał się Antoni Heda „Szary."

Dziedzictwo kulturowe i wszelkie tradycje znad Kuźniczki kultywują kolejne pokolenia mieszkańców, tradycje sięgają młodości naszych rodziców tj. lat 20-30 ubiegłego stulecia. Na tym terenie istniało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży prowadził je ks. Jan Piechota z Odrowąża. Liczyło ono 16 członkiń, które uczyły się śpiewać, recytować, inscenizować różne przedstawienia. Obecnie żyją jeszcze 4 członkinie i liczą ok. 90 lat. Prężnie działało Koło Gospodyń Wiejskich – założone przez Marię Sobczyńską. Organizowano kursy pieczenia, gotowania, szycia, haftowania, szydełkowania, robót na drutach. Wszystkie uroczystości kościelne obfitowały w śpiew, recytację, taniec. Organizowano konkursy, które mobilizowały mieszkańców do większej aktywności.

Infrastruktura techniczna i społeczna

Z inicjatywy mieszkańców Sorbina wybudowano i utwardzono drogi gminne. Na zebraniu 13 IV 1928 r. podjęto w tej sprawie uchwałę. Prace nad modernizacją dróg rozłożono na kilka lat.

Inicjatywa zwodociągowania sołectwa pojawiła się w 1990 roku. Inwestycję zrealizowano w 1996 r. Również planowana była budowa gazociągu jako kontynuacja budowy w Zbrojowie jednak wybudowano tylko 83 mb i 4 przyłącza.

Szkoła Podstawowa im. 3 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej.

Historia szkoły powszechnej w Sorbinie datuje się od okresu II Rzeczypospolitej. Szkoła mieściła się w ciasnych wynajmowanych pomieszczeniach była to placówka czteroklasowa o jednym etacie nauczycielskim. Obejmowała swym zasięgiem Sorbin, Zbrojów, Nowki i Jastrzębię.

Przez cały okres międzywojenny społeczność sorbińska walczyła o nowy budynek szkolny. Ostatecznie mimo zaangażowania mieszkańców, przed wybuchem wojny nie udało się zrealizować planu budowy nowej szkoły. Lepsze dni nadeszły wraz z reformą administracyjną i utworzeniem Gromadzkiej Rady Narodowej w Sorbinie. Decyzja o utworzeniu i budowie siedmioklasowej szkoły w Sorbinie, zapadła 2 lutego 1948 r niemniej jednak dopiero w połowie lat 50-tych przystąpiono do konkretnych działań. Mieszkańcy wsi zobowiązali się do 15 XI 1955 r. zwieźć kamień na plac budowy. Podjęto uchwałę w świetle, której każda rodzina miała zasilić konto budowy składką w wysokości 100 zł. Wybrano Komitet Budowy Szkoły przewodniczącym został wybrany Jan Dąbrowski Znaczna część prac przygotowawczych wykonana została przez mieszkańców Sorbina w czynie społecznym. Nauczyciele miejscowej szkoły zadeklarowali na rzecz budowy 0,5% swoich poborów zasadniczych.

W maju 1957 r. wykopano doły pod fundamenty, w czerwcu wykonano mury fundamentowe. Następnie przystąpiono do prac budowlanych. Do września 1959 r. zbudowano parter budynku szkolnego. Ostatecznie budynek szkolny został wykonany 30 stycznia 1962 r. i oddany do użytku w lutym tegoż roku. W latach następnych dobudowano salę gimnastyczną, kotłownię i łączniki. Wszystkie budowle powstały w dużej mierze dzięki ofiarności społeczeństwa wiosek Sorbin, Zbrojów, Nowki.

Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły było nadanie jej imienia 3 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej. Inicjatywa wyszła od rodziców, a przede wszystkim środowiska akowskiego Koła Światowego Związku Żołnierzy AK w Skarżysku – Kamiennej. Uroczystość nadania szkole imienia i przekazania sztandaru odbyła się 20 czerwca 1998 r. Sztandar dla szkoły ufundowała Fundacja Teresy i Zdzisława Knobell z Warszawy.

Obok funkcji dydaktycznej placówka pełni funkcję głównego ośrodka kulturalnego: odbywają się tu próby zespołu Pieśni i Tańca Sorbin, spotkania, imprezy środowiskowe dla dzieci i młodzieży.

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Sorbinie powstała w 1928 r. Staraniem miejscowej ludności w 1931 r. została zakupiona sikawka ręczna w fabryce pomp w Białogonie koło Kielc. W tym czasie sprzęt pożarniczy był prymitywnie wyposażony. Składał się z sikawki, pary węży, bosaków. Sikawka była wożona wozem konnym przez miejscowych gospodarzy. W okresie II wojny światowej OSP zawiesiło swoją działalność.

W 1946 r. OSP otrzymało barak drewniany i wznowiło swoją działalność. Podobnie jak przed wojną wyposażenie w sprzęt było prymitywne: sikawka ręczna, beczkowóz konny, kilka odcinków węży, bosaki, łopaty i wiadra. W 1969 r. Komenda Powiatowej Straży Pożarnej w Kielcach zaakceptowała budowę remizy strażackiej w Sorbinie i przekazała odpowiedni plan budowy. Budowa prowadzona była przy dużym zaangażowaniu miejscowego społeczeństwa np. zwózka kamienia, wykopywanie wykopów pod fundamenty, wylewka fundamentów, wykonanie pustaków. Na ten cel strażacy organizowali zabawy oraz loterie fantowe. Budowę zakończono w 1975 r.

W 1978 r. komisja po przeglądzie sprzętu bojowego, stwierdziła, że nie nadaje się on do dalszego użytkowania, część przeznaczono na złom a wóz konny został sprzedany. Otrzymano wtedy samochód marki „ŻUK" wraz z wyposażeniem. W latach 1989-1990 pozyskano drewno z Nadleśnictwa Suchedniów. Własnymi siłami strażacy wykonali boazerię i deski podłogowe, które zostały wprawione czynem społecznym.

Postawili także ogrodzenie od ulicy. W latach 1995-2003 strażnica była modernizowana:

- wymieniono dach tj. ze stropodachu na dach dwuspadowy kryty blachą (1995-1996)

- wybudowano dodatkową salę (1997-1998)

- wymieniono podłogę w kuchni z drewnianej na płytki

- w nowej sali położono posadzkę z płytek i wykonano sufit podwieszany (2000)

- w roku 2001-2003 r. rozpoczęto rozbudowę kuchni wraz z sanitariatami i szatnią

W 2001 r. jednostka otrzymała drugi samochód marki „JELCZ" z Komendy Powiatowej w Skarżysku-Kam, który strażacy wyremontowali własnymi siłami. Zostali również doposażeni w dalszy sprzęt tj. pompa szlamowa, mundury bojowe, węże tłoczone, hełmy bojowe, buty ochronne. Jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej liczy 38 druhów czynnych i drużynę młodzieżową na której czele stoi zarząd.

Z dniem 6.01.2004r. komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej włączył Ochotniczą Straż Pożarną w Sorbinie do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.

Kościół Parafialny Pod Wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa

Ogromną rolę w życiu mieszkańców zawsze odgrywał kościół katolicki. Pomysł wybudowania domu katechetycznego dojrzewał kilka lat. Podstawową sprawą było znalezienie odpowiedniego placu pod budowę. W 1983 roku Jan Kopeć, Krystyna Kopeć oraz Józefa Karpeta przekazali swoje prywatne działki na budowę kościoła. Inicjatorem i protektorem budowy był ks. Marian Włodzimierz Czerwiński, który kierował na bieżąco pracami budowlanymi. Społeczność lokalna zaangażowana w powstanie świątyni wyłoniła Komitet Budowy Kościoła w Sorbinie. Komitet prowadził dokumenty budowy, zawierał umowy ze specjalistami, odbierał i sprawdzał zleconą pracę, przyjmował i rozliczał rachunki. Roboty ziemne rozpoczęto 4 X 1982 r. Tempo tych prac było wyjątkowe, gdyż już 18 XI 1983 roku zakończono budowę w całości, oczywiście bez robót wykończeniowych. W dniu 19 XI tegoż roku bp Edward Materski poświęcił budynek. Na 1987 r. przypada budowa wieży - dzwonnicy kościelnej i zbieranie materiałów do wykonania dzwonów. Parafianie nie szczędzili wysiłku brali udział we wszystkich pracach budowlanych niosąc również pomoc materialną.

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Nad Kuźniczką .

Powstało w maju 2001 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii Sorbin księdza Edwarda Mosioła oraz dyrektora miejscowej Szkoły Podstawowej Henryka Żaka, który do chwili obecnej sprawuje funkcję Prezesa. Terenem działania Towarzystwa jest obszar parafii Sorbin i okoliczny region lasów świętokrzyskich i koneckich. Zjazd założycielski Towarzystwa miał miejsce w dniach 5-6 maja 2001 r. W skład Zarządu wchodzą osoby obecnie mieszkające na terenie parafii Sorbin oraz te, które stąd pochodzą, a mieszkają na terenie kraju jak prof. Aleksander Brzeziński, ksiądz Edward Mosioł. Podczas Zjazdu kilku osobom nadano honorowe członkostwo. Są wśród nich: Jego Ekscelencja Biskup Pomocniczy Diecezji Radomskiej ks. Dr Stefan Siczek, autor książki „Mała Ojczyzna- Parafia Sorbin" historyk Krzysztof Zemeła, Wójt Gminy Bliżyn – Piotr Przygoda, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury – Adam Młodawski.

Celem Towarzystwa jest wzmacnianie więzi miejscowej ludności i ich małą ojczyzną, poszerzanie grona miłośników regionu, upowszechnianie wiedzy o jego historii oraz promocja walorów estetycznych i krajobrazowych okolicznych terenów.

Towarzystwo realizuje swoje cele poprzez:

- współpracę z parafią w Sorbinie i Szkołą Podstawową w Sorbnie,

- inicjowanie nowych projektów oraz organizowanie publicznych dyskusji nad nimi, organizowanie zjazdów, spotkań oraz imprez kulturalnych upowszechniających wiedzę o regionie,

- współpracę z organami administracji publicznej w realizowaniu nowych projektów Towarzystwa,

- gromadzenie zbiorów dokumentujących przeszłość i teraźniejszość regionu, działalność wydawniczą w zakresie dokumentacji archiwalnej oraz publikacji
o tematyce aktualnej.

Osiągnięcia Towarzystwa :

- wydawanie kwartalnika "Wieści znad Kuźniczki", organizacja uroczystości dożynkowych, organizacja przy współudziale Parafii NSJ oraz Szkoły Podstawowej Dnia Niepodległości w dniu 10 listopada 2001r., rocznicy powstania Towarzystwa i chóru oraz wydania książki „Mała Ojczyzna Parafia Sorbin" autorstwa Krzysztofa Zemeły. Książka opisuje parafię sorbińską, na którą składają się dzieje trzech miejscowości: Sorbina, Nowek i Zbrojowa.

Kwartalnik „Wieści znad Kuźniczki", opisuje i komentuje życie rodzinne, religijne, towarzyskie tej małej społeczności, małej ojczyzny. Dzięki kwartalnikowi mieszkańcy dowiadują się o nowych inicjatywach, planach na przyszłość, odkrywają twórczość miejscowych artystów, poznają region i okolice.

Problemem sołectwa jak również całego kraju jest bezrobocie, upadły okoliczne zakłady, młodzież wyjeżdża w związku z poszukiwaniem pracy. Szansą rozwoju gospodarstw rolnych w obecnej chwili są dopłaty bezpośrednie oraz rozwój agroturystyki, któremu sprzyja mikroklimat oraz piękne położenie wśród lasów i bliskość rezerwatu Świnia Góra.

Zespół Pieśni i Tańca "SORBIN"

Zespół ludowy "Trzy korony"  powstał w 2000 roku z inicjatywy byłego proboszcza parafii Sorbin ks. Edward Mosioła. Początkowo występował jako chór parafialny, następnie przekształcił się w Zespół Pieśni i Tańca SORBIN.   Formacja ma w swoim repertuarze głównie pieśni ludowe związane z regionem świętokrzyskim, pieśni religijne i patriotyczne. Zespół ma na koncie wiele występów na terenie  kraju oraz za granicą. Zespół można  usłyszeć podczas ogólnopolskich festiwali, konkursów, przeglądów.

Członkowie zespołu nie tylko śpiewają. Biorą aktywny udział w przygotowaniach i realizacji wszelkich przedsięwzięć. Przyczynili się min. do powstania Towarzystwa Przyjaciół Ziemi nad Kuźniczką. Zespół wywiera wpływ na życie kulturalne i religijne mieszkańców, dba o obyczaje lokalne, obrzędy ludowe oraz tradycje narodowe. Swoim śpiewem i zaangażowaniem członkowie zespołu chcą dostarczać ludziom odrobinę radości i rozrywki, aby razem z nimi potrafili się cieszyć.

Zespół ludowy cały czas się rozwija, zyskując coraz większe znaczenie w środowisku folklorystycznym, wielokrotnie wygrywał Międzynarodowe Buskie Spotkańnia z Folklorem w Busku – Zdroju .

Wzorce do naśladowania:

W sołectwie żyło i nadal żyje wiele osób, które zasługują na podziw i szczególne uznanie. Jednak wszystkich nie sposób wymienić. Osobami godnymi naśladowania są:

Prof. dr hab. Aleksander Brzeziński - SP w Sorbinie ukończył w 1968 r. Naukę kontynuował w jednym z warszawskich liceów. Jest absolwentem Wydziału Matematyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Studnia ukończył w 1977r. i rozpoczął pracę w Centrum Badań Kosmicznych PAN, gdzie pracuje do dziś. Został uhonorowany w Rzymie największą, naukową nagrodą „Kartezjusza". Ponadto jest członkiem towarzystwa Przyjaciół Ziemi nad Kuźniczką. Pracował także w Niemczech i Austrii.

Ks. Julian Olejarz- SP ukończył w 1954 r. Wyświęcony 12 czerwca 1966 r. przez ks. Kardynała St. Wyszyńskiego. Obecnie jest proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego w Grodzisku Mazowieckim w dzielnicy Łąki.

Twórcy ludowi:

Śp. Tadeusz Rodak – poeta, autor tomiku wierszy „Nad Kuźniczką" w swoich wierszach przekonywał, że Sorbin jest najlepszym miejscem pod słońcem. Kochał jego urok, folklor, zwyczaje i tradycje.

Śp. Helena Kulińska – poetka, jej utwory dotyczyły regionu, najbliższego otoczenia, ludzi, zwierząt, przyrody.

Dorota Sołtys – zaczynała od tkactwa ale kilka lat temu zainteresowała się hafciarstwem, jej prace są sprzedawane na aukcjach, pokazywane na wystawach w kraju i zagranicą. Jedna z prac była sprzedana na aukcji Jerzego Owsiaka.

Janina Kołek - tworzy dekoracje na uroczystości państwowe i regionalne; dekoracje komunijne w kościele, dekoruje szopki bożonarodzeniowe Jednak największe zainteresowanie wzbudzają wieńce dożynkowe wystawiane w Urzędzie Gminy w Bliżynie, w Modliszewicach, Kielcach, Częstochowie.

Teresa Żak – od najmłodszych lat zajmuje się szydełkowaniem, robi obrusy, koronki, poszwy, swetry.

Młodzi zdolni:

Ireneusz Boczek - muzyk, pianista, absolwent Akademii Muzycznej w Krakowie, obecnie nauczyciel w Szkole Muzycznej w Skarżysku – Kamiennej.

Agnieszka Piwowarska – absolwentka SP w Sorbinie, aktualnie uczennica LO w Skarżysku im. J. Słowackiego. Utalentowana wokalistka wielokrotna laureatka przeglądów piosenki.